FN-imi Isumaqatigiissutit Kalaallit Nunaannut atuuttut
Danmarkip inuit pisinnaatitaaffii pillugit nunat tamat akornanni isumaqatigiissutit arlallit akuerinikuuai, Kalaallilli Nunaata tamakkua ilaannut ilaatinnissaa nangaanartoqartissimallugu.
Namminersorneq pillugu Inatsimmi kapitali 4 pisinnaatitsissummik imaqarpoq, taannalu Naalakkersuisut nunanik allanik kattuffinnillu nunanit assigiinngitsunit peqataaffigineqartunik naalagaaffik sinnerlugu isumaqatigiinniarsinnaasoq isumaqatigiissuteqarsinnaallunilu oqartussaaffinnut tiguneqarsimasunut tunngatillugu Kalaallit Nunaanuinnaq atuuttunik, takuuk Namminersorneq pillugu inatsimmi § 12, imm. 1. Aaqqissuussinermut tassunga ilaanngillat illersornissamut isumannaallisaanermullu politikkimut tunngasut, aammalu naalagaaffiit innuttanut pisussaaffii, Danmarkimut atuuttussat imaluunniit inuiaat akornanni kattuffinnik isumaqatigiinniarnernut, kunngeqarfiup Danmarkip ilaasortaaffigisaanut tunngatillugu, takuuk Namminersorneq pillugu Inatsimmi § 12, imm. 4.
Pisinnaatitsissummik aaqqissuussineq § 14 malillugu periarfissiivoq Kalaallit Nunaat nunat tamat akornanni kattuffinnut naalagaaffiit immikkoortortarinngisaannut naalagaaffiillu akornanni kattuffiunngitsunut Kalaallit Nunaata ilaasortaanngorniarsinnaaneranik ammaassisoq. Danskit naalakkersuisui Naalakkersuisunit qinnuigineqarnermikkut taamatut qinnuteqarnissamut imaluunniit qinnuteqaatinik taamatut ittunik tapersersuinissamut aalajangersinnaapput.
Kalaallit Nunaat tunngaviusumik inatsit nunallu tamat akornanni inuit pisinnaatitaaffii tunngavigalugit inuit pisinnaatitaaffiinik arlaqartunik malinnittussaatitaavoq, taakkununnga ilaalluni Inuit Pisinnaatitaaffii pillugit Europami Isumaqatigiissut. Europamiut inuit pisinnaatitaaffiinut isumaqatigiissutaat, isumaqatigiissutini kisiartaavoq toqqaannartumik Danmarkimut Kalaallit Nunaannullu atuuttoq (ilanngunneqartoq). Inuit pisinnaatitaaffii Kalaallit Nunaanni Danmarkimiluunniit pisortanut piumasaqaatigineqarsinnaapput, oqartussaaffilli Kalaallit Nunaannit tiguneqarsimanersoq tiguneqarsimannginnersorluunniit apeqqutaassaaq.
Danmarkip inuit pisinnaatitaaffii pillugit nunat tamat akornanni isumaqatigiissutit arlallit akuerinikuuai, Kalaallilli Nunaata tamakkua ilaannut ilaatinnissaa nangaanartoqartissimallugu. Naalagaaffiit Peqatigiit ingerlatsiviisa arlallit Danmarkimut inassuteqaanikuupput nangaassutit atorunnaaseqqullugit, taamaalilluni isumaqatigiissutit aamma Kalaallit Nunaannut atuutissallutik.
Nunat Inoqqaavisa pisinnaatitaaffii pillugit Naalagaaffiit Peqatigiit Nalunaarutaat (2007)
Naalagaaffiit Peqatigiit Ataatsimeersuarneranni amerlanerussuteqarluartunit naalagaaffinnit 143-nit, Danmarkip ilaaffigisaanit akuersissutigineqarpoq. Nalunaarut inatsisitigut pituttuisuunngilaq, nunalli inoqqaavisa pisinnaatitaaffii pillugit tassaalluni pisinnaatitaaffiit allattorsimaffiat politikkikkut annertunerpaajusoq annikitsortaanillu amerlanerpaanik imaqartoq.
Nunat inoqqaavi qanoq paasineqassanersut nalunaarummi nassuiarneqanngilaq, soorlu aamma imminut kinaassuseqartinnermik tunngaveqarneq, ILO-mi isumaqatigiissummi qitiutinneqartoq ilaatinneqanngitsoq. Nalunaarutip piareersarneqarnerani tunngaviusoq ilaatinneqarpoq, inaarutaasumilli akuersissutigineqarnera sioqqullugu innersuussutitaa oqaasertalerneqarneranit namminermit peerneqarluni.
Nalunaarutip nunat inoqqaavi nammineq aalajangiinissamut pisinnaatitaaffilerpai suliarnilu nunat inoqqaavinut namminernut najukkamiluunniit pissutsinut tunngasuni namminneq naalakkersornissamut imaluunniit namminneq aqutsinissamut pisinnaatitaaffilerlugit. Pinngortitami pisussutinut atatillugu, nunap ilaanik, nunap immikkoortuinik pisuussutinillu, nunap inoqqaavisa ileqqutoqqat malillugit piginnittuusimanertik, allatigulluunniit ileqqut malillugit najugaqarfigisimaneri atorsimaneriluunniit pissutigalugit piginnittuuffiginissaannut, atornissaannut ineriartortinnissaannut nakkutiginissaannullu pisinnaatitaaffeqarnerat pillugu aalajangersakkanik nalunaarut imaqarpoq. Nunap ilaanik, nunap immikkoortuinik pisuussutinillu, ileqqut malillugit pigisimasamik allatigulluunniit najugaqarfigisimasamik atorsimasamilluunniit arsaarinnissutigineqarneranni aserorneqarnerannilluunniit assigisaannilluunniit pisoqarneranni, nunat inoqqaavisa taarsiiffigitinneqarsinnaanerat nalunaarutikkut qulakkeerneqarpoq.
Inuit Pisinnaatitaaffii PillugitFN-imiisumaqatigiissutit pingaarnerit KalaallitNunaannutatuuttut
FN’s konvention om borgerlige og politiske rettigheder med valgfri protokol/Innuttaasutut politikkikkullu pisinnaatitaaffiit pillugit FN-imi isumaqatigiissut, Nalunaarutit 1996, Serie A, s. 1.
Innuttaasutut politikkikkullu pisinnaatitaaffiit pillugit FN-imi isumaqatigiissut (ICCPR tuluttut taaguutaa International Covenant on Civil and Political Rights) FN-ip 16. december 1966-imi ataatsimeersuarnerani akuerineqarpoq. Isumaqatigiissummi inuit ataasiakkaat tunngaviusumik kiffaanngissuteqarsinnaatitaanerannik naalagaaffiit pisussaaffillerneqarput, assersuutigalugu inuusinnaatitaaneq, upperisaqarnissamut pinngitsaalisaannginneq, killiligaanani oqaaseqarsinnaaneq, killiligaanani katersuussinnaaneq, qinigaasinnaaneq, inatsisitigut innarlitsaaliugaaneq inatsinilu naligiinneq. http://www.ohchr.org/EN/ProfessionalInterest/Pages/CCPR.aspx
FN’s Konvention om økonomiske, sociale og kulturelle rettigheder/ Aningaasaqarnermi, inuttut atukkatigut kulturikkullu pisinnaatitaaffiit pillugit FN-imi isumaqatigiissut, Nalunaarutit 1999, Serie A, s. 1.
Aningaasaqarnermi, inuttut atukkatigut kulturikkullu pisinnaatitaaffiit pillugit FN-imi isumaqatigiissut FN-ip 16. december 1966-imi ataatsimeersuarnerani akuerineqarpoq. Isumaqatigiissummi inuit ataasiakkaat tunngaviusumik inuttut atukkatigut pisinnaatitaaffiisa ataqqineqarnissaannik naalagaaffiit pisussaaffilerneqarput, assersuutigalugu suliffeqarsinnaatitaaneq, peqqissuusinnaatitaaneq, inigisaqarsinnaatitaaneq aamma naleqquttumik annertusiartortumillu inuuniuteqarsinnaatitaaneq. http://www.ohchr.org/EN/ProfessionalInterest/Pages/CESCR.aspx
FN’s konvention om afskaffelse af alle former for racediskrimination/ Ammip qalipaataa tunngavigalugu assigiinngisitsisarnerit tamarmik atorunnaarsinneqarnissaannut FN-imi isumaqatigiissut, Nalunaarutit 2004, Serie A, s. 1.
Ammip qalipaataa tunngavigalugu assigiinngisitsisarnerit tamarmik atorunnaarsinneqarnissaannut FN-imi isumaqatigiissut FN-ip 21. december 1965-imi ataatsimeersuarnerani akuerineqarpoq. Isumaqatigiissummi ammip qalipaataa inuiannut sorlernut ilaaneq tunngavigalugu assigiinngisitsinerup akiornissaanut inuiaallu akornanni paaseqatigiinnerup siuarsarnissaanut naalagaaffiit pisussaaffilerneqarput. http://www.ohchr.org/EN/ProfessionalInterest/Pages/CERD.aspx
FN’s konvention om afskaffelse af alle former for diskrimination mod kvinder/ Arnanik assigiinngisitsisarnerit suulluunniit atorunnaarsinniarlugit FN-imi isumaqatigiissut, Nalunaarutit 2002, Serie A, s. 24.
Arnanik assigiinngisitsisarnerit suulluunniit atorunnaarsinniarlugit FN-imi isumaqatigiissut FN-ip 18. december 1979 ataatsimeersuarnerani akuerineqarpoq. Isumaqatigiissummi niviarsiaqqanik arnanillu suiaassusaat pissutigalugu pisinnaatitaaffeqarnermi assigiinngisinneqannginnissaannik naalagaaffiit pisussaaffilerneqarput. http://www.ohchr.org/EN/ProfessionalInterest/Pages/CEDAW.aspx
FN’s konvention mod tortur og anden grusom umenneskelig eller nedværdigende behandling eller straf/ Naalliutitsisarnerit allatullu inuppalaanngitsumik nikanarsaasarneq imaluunniit pillaasarneq akiorniarlugit FN-imi isumaqatigiissut, Nalunaarutit 2004, Serie A, s. 1.
Naalliutitsisarnerit allatullu inuppalaanngitsumik nikanarsaasarneq imaluunniit pillaasarneq akiorniarlugit FN-imi isumaqatigiissut FN-ip 10. december 1984-imi ataatsimeersuarnerani akuerineqarpoq. Isumaqatigiissummi inuit naalliutinneqannginnissaasa allatulluunniit inuppalaanngitsumik nakkarsarneqannginnissaasa isumaginissaanut naalagaaffiit pisussaaffilerneqarput. http://www.ohchr.org/EN/ProfessionalInterest/Pages/CAT.aspx
FN’s konvention om Barnets Rettigheder/ Meeqqat pisinnaatitaaffii pillugit FN-imi isumaqatigiissut, Nalunaarutit 1993, Serie A, s. 309.
Meeqqat pisinnaatitaaffii pillugit FN-imi isumaqatigiissut FN-ip 20. november 1989-imi ataatsimeersuarnerani akuerineqarpoq. Isumaqatigiissummi meeqqat tunngaviusumik pisinnaatitaaffiisa ataqqineqarnissaannik naalagaaffiit pisussaaffilerneqarput, assersuutigalugu, ilinniagaqarsinnaatitaaneq, ateqarsinnaatitaaneq, naalagaaffimmi innuttaasinnaatitaaneq, ilaqutariittut inuusinnaatitaaneq, pitsaasumik perorsarneqarsinnaatitaaneq aamma piitsuunissamut naalliutsinneqarnissamut illersorneqarsinnaatitaaneq. http://www.ohchr.org/EN/ProfessionalInterest/Pages/CRC.aspx
http://lovgivning.gl/lov?rid={E01023F2-39B2-41FF-994B-8D83134BB186}
FN’s konvention om rettigheder for personer med handicap/Inuit innarluutillit pisinnaatitaaffii pillugit FN-imi isumaqatigiissut
Inuit innarluutillit pisinnaatitaaffii pillugit FN-imi isumaqatigiissut FN-ip 13. december 1966-imi ataatsimeersuarnerani akuerineqarpoq. Isumaqatigiissummi inuit innarluutillit pisinnaatitaafiisa ataqqineqarnissaannik aamma akornutit suujunnaasinnissaannik taamaalillutik allatulli periarfissaqarnissaannik naalagaaffiit pisussaaffilerneqarput, assersuutigalugu ilinniagaqarsinnaatitaaneq, suliffeqarsinnatitaaneq, kulturikkut aaqqissuussinerni sunngiffimmilu sammisaqarnermi peqataasinnaatitaaneq aamma kissaatigisaminnik najugaqarnissamik kikkullu najugaqatiginissaannik sunniuteqarsinnaatitaaneq pisinnaatitaaffeqarnerlu. http://www.ohchr.org/EN/HRBodies/CRPD/Pages/ConventionRightsPersonsWithDisabilities.aspx
ILO-mi isumaqatigiissutitpingaarnerit Kalaallit Nunaannutatuuttut
ILO-konvention 169 vedrørende oprindelige folk og stamme-folk i selvstændige stater/ Nunat inoqqaavi aamma naggueqatigiikkuutaat naalagaaffinni namminersortuniittut pillugit ILO-mi isumaqatigiissut 169, (1989-mi akuerineqarpoq, 18.januar 1996-mi danskinit atuutsinneqalerpoq, Kalaallit Nunaannut tunngatillugu nalunaarsorneqarpoq 30. november 1999) Nalunaarutit, 1997, s. 395.
Nunat inoqqaavi aamma naggueqatigiikkuutaat naalagaaffinni namminersortuniittut pillugit ILO-mi isumaqatigiissut 169 FN-ip 28. Juni 1989-imi ataatsimeersuarnerani akuerineqarpoq. Isumaqatigiissummi nunap inoqqaavi naggueqatigiikkuutaallu pisinnaatitaaffiisa ataqqineqarnissaannik naalagaaffiit pisussaaffilerneqarput, assersuutigalugu nammineq oqaaseqarsinnaatitaaneq, kinaassuseqarsinnaatitaaneq, nammineq sulisoqarfinnik aqutsisinnaatitaneq, inooriaaseqarsinnaatitaaneq aningasarnikkullu ineriartorsinnaatitaaneq. http://www.ohchr.org/EN/ProfessionalInterest/Pages/Indigenous.aspx
ILO-mi isumaqatigiissutinik Kalaallit Nunaannut atuuttunik allattuivik tamariusoq uani takuneqarsinnaavoq:
http://www.ft.dk/samling/20121/almdel/beu/spm/252/svar/1044520/1236430/index.htm
Europarådimi isumaqatigiissutit pingaarnerit Kalaallit Nunaannut atuuttut
Den Europæiske Menneskerettighedskonvention/ Inuit Pisinnaatitaaffii pillugit Europamiut isumaqatigiissutaat
Kalaallit Nunaannut atortussaatinneqalerpoq peqqussutikkut nr.814, 18 september 2001-meersukkut, Inuit pisinnaatitaaffii pillugit Europamiut isumaqatigiissutaat, isumaqatigiissut. Takuuk Nalunaarutit 2001, Serie A, qup. 439.
Inuit Pisinnaatitaaffii pillugit Europamiut isumaqatigiissutaat Europarådimit 4. november 1950 akuerineqarpoq. Isumaqatigiissummi innuttaasut inuit pisinnatitaaffiisa unioqqutinneqarnissaannut illersorneqarnissaannik aamma inuit ataasiakkaat tunngaviusumik pisinnatitaaffiisa ataqqineqarnissaannik naalagaaffiit pisussaaffilerneqarput, assersuutigalugu killilersorneqarneqarani oqaaseqarsinnaatitaaneq, killilersornerani katersuussinnaaneq ataatsimoorsinnaaneq, upperisaqarnissamut pinngitsaalisaannginneq, killilersorneqarani qinersisinnaatitaaneq naapertuilluartumillu eqqartuunneqarsinnatitaaneq. http://www.echr.coe.int/Pages/home.aspx?p=basictexts&c#n1359128122487_pointer
Den europæiske pagt om regionale sprog eller mindretalssprog/ Nunat immikkoortuini oqaatsit imaluunniit ikinnerussuteqartut oqaasii pillugit Europamiut isumaqatigiissutaat, Lovtidende C 2001, s. 267.
Nunat immikkoortuini oqaatsit imaluunniit ikinnerussuteqartut oqaasii pillugit Europamiut isumaqatigiissutaat Europarådimit 25. juni 1992 akuerineqarpoq. Isumaqatigiissummi ikinnerussuteqartut oqaasiisa illersorneqarnissaannik siuarsarneqarnissaannillu naalagaaffiit pisussaaffilerneqarput.
https://www.coe.int/en/web/european-charter-regional-or-minority-languages
Konvention om forebyggelse af tortur og umenneskelig behandling m.v./ Naalliutsitsisarnerit pinaveersaartinniarlugit aamma inuppalaanngitsumik inuit pineqartarneri il. il. pinaveersimatsinniarlugit isumaqatigiissut
Naalliutsitsisarnerit pinaveersaartinniarlugit aamma inuppalaanngitsumik inuit pineqartarneri il. il. pinaveersimatsinniarlugit isumaqatigiissut Europarådimit 26. november 1987 akuerineqarpoq. Isumaqatigiissummi komitet misissuisinnaanissaasa inunnillu nammineersinnaajunnaartitaasunik naalliutsinneqarnissamut inuppalaanngitsumillu pineqarnissamut illersorniarlugit misissuinissap akuerineqarnissaannut naalagaaffiit pisussaaffilerneqarput. Danmarkimi atuutsinneqalernera ilutigalugu Kalaallit Nunaanni atuutsinneqalerpoq.
https://www.coe.int/en/web/conventions/full-list/-/conventions/treaty/126