Kalaallit Nunaanni meeqqanut inuusuttunullu atuartitsinerit pitsanngorsartariaqarput
Inuit pisinnaatitaaffiinut Instituti Kalaallit Nunaanni Inuit Pisinnaatitaaffii pillugit Siunnersuisoqatigiit peqatigalugit Kalaallit Nunaanni ilinniartitaannerup inisssisimanera misissorsimavaat. Suliniaqatigiiffiit ilaatigut tikkuartorpaat nunaqarfinni ilinniarsimasunik ilinniartitsisussaaleqineq, immikkut atuartitsinerni piginnaasat amigarnerat kiisalu inuusuttut ilinniarfiini atuarunnaajaartartut amerlanerujussui tassaasut Kalaallit Nunaanni ilinniartitaanermi ajornartorsiutit qaangerniagassat pingaarnerpaasa ilaat.
”Meeqqat inuusuttullu tunngaviusumik pisinnaatitaaffigaat ilinniarsinnaatitaaneq. Ajoraluartumilli imaanngilaq meeqqat inuusuttullu tamarmik Kalaallit Nunaaniittut tulluuttumik ilinniagaqarnissaminnut periarfissaqartut. Taamaattumik pingaaruteqarpoq Naaalakkersuisut kommunillu innersuussutitsinnut isummernissaat ilinniagaqassutsimilu ajornartorsiutaasunut iliuuseqartoqarnissaa qulakkiissagaat” Louise Holck, Inuit pisinnaatitaaffiinut Institutipisortaa oqarpoq.
”Ilinniagaqarneq meeqqap ineriartornissaminut pisinnaatitaaffiinut ilaavoq, ajoraluartumilli nalinginnaavallaarpoq meeqqat inuusuttullu meeqqat atuarfianniit soraarummeereernermi kingorna ingerlaqqinngitsoortarnerat. Taamaanneranilu aamma inuusuttut ilinniarfiini atuarnerigaluit unitsitsiinnartartut amerlaqalutik. Naalakkersuisut kommunillu peqatigiillutik tigussaaasunik arlariissunillu Kalaallit Nunaanni meeqqat inuusuttullu ilinniarsinnaanerisa ineriartorsinnaanerisalu qulakkeerniarlugit piviusorsiortunik iliuuseqartariaqarput, Sara Olsvig, Kalaallit Nunaanni inuit pisinnaatitaaffii pillugit siunnersuisoqatigiinni siulittaasoq oqarpoq.
Nunaqarfiit ilinniartitsisunik ilinniarsimasunik amerlanerusunik pisariaqartitsipput
2019-imi illoqarfinni meeqqat atuarfiini ilinniartitsisut 91 procentii ilinniarsimasuupput, uffa nunaqarfinni meeqqat atuarfiini ilinniartitsisut taamaallaat 52 procentii ilinniartitsisutut ilinniagaqarsimasut.
Taamatut appasissumik pitsaassusilimmik inissisimanerup meeqqat atuarfianiit inuusuttut ilinniarfiannut ikaarsaarneq sunniuteqarfigaa. Tamanna Aningaasaqarnermut Siunnersuisoqatigiit nalunaarusiaanni 2017-imeersumi takutinneqarpoq.
Nalunaarusiaq naapertorlugu atuartut quliugaangata taamaallaat marluk pitsaanngitsunik angusaqarsimallutik inuusuttut ilinniarfianni aallartittarput, uffa pitsaasunik angusaqarlutik soraarummeertut sisamaagaangata pingasut inuusuttut ilinniarfiinit soraarummeertartut ilaallu universitetini ilisimatusalersarluti.
Immikkut ilinniartitsisariaqarfiit pitsanngorsartariaqarput
Immikkut ittumik atuartitsisarnerit nalinginnaasut 81 procentii kiisalu immikkut ilinniartitsisarnerit siammasinnerusut 79 procentii ingerlanneqartarput ilinniartitsisunit specialpædagogiskemit ilinniagaqarnikkut pisariaqartumik ilinniagaqarsimanngitsunit. Kisitsisit takutinneqartut piulereerput Danmarks Evalueringsinstitutip 2015-imi nalunaarusisaani.
Inuusuttunut ilinniarfinni atugarissaarneruneq pisariaqartinneqarpoq
Kalaallit Nunaanni Inuusuttunut ilinniarfinni allartittut affaat naammassinninnikkaluarlutik atuarunnaartarput. Kalaallit Nunaanni Naatsorsueqqissaartarfiup atuarunnaarnerit kisitsisitigut katersisaraluarluni, atuarunnaarnermut patsisaasunik paasissutissanik katersuisoqarneq ajorpoq. Taamaalilluni kisitsisaatigineqartut ersersinngilaat inuuniarnikkut, eqqarsartaatsikkut oqaatsinillu atuinikkut aporfiusut atuarunnaarnermut patsisaanersut.
Naalagaaffiit Peqatigiit Meeqqat atugaat pillugit ataatsimiititaliaanut naalagaaffiup 2016-imi nalunaarusiaani naalagaaffiup ilaatigut ilinniartitsisunik ilinniarsimasunik amigaateqarneq, peroriartornermi pitsaanngitsunik ingerlateqqiineq aamma oqaatsinik aporfeqaraneq ilinniakkanik unitsitsiinnartarnerup patsisaasa ilaattut uparuartorpaa.
Inuit pisinnaatitaaffiinut InstitutiKalaallit Nunaanni Inuit Pisinnaatitaaffii pillugit Siunnersuisoqatigiit ilaatigut innersuussutigaat:
- Naalakkersuisut kommunit peqatigalugit ilinniartitsisunngorlaat nunaqarfinni inukinnerusuni ilinniartitsisoorusussusermik qaffassaasunik ataannartitsisuusunillu iliuuseqassasut, soorlu nunaqarfinni illoqarfinnilu suleqatigiinnernik paarlaasseqatigiittarnernilluunniit pilersitsinikkut.
- Naalakkersuisut kommunit peqatigalugit speciallærerit ilinniagaasa aamma piginnaasaasa qaffasissusaannik malunnartumik pitsanngorsaaneq qulakkiissagaat.
- Ilinniartitaanermut,Kultureqarnermut,Timersornermut
Ilageeqarnermullu Naalakkersuisoqarfik Ilinniartitaaneq pillugu periusissiap tulleruttup suliarineranut atatillugu inuit pisinnaatitaaffii -meeqqat pisinnaatitaaffii ilanngullugit-, innarluuteqarneq, inuiaassuseq aamma oqaatsinik sorlernik atuineq apeqqutaatinnagu immikkoortitsinnginnissaq naligiimmik periarfissaqarnissaq tamani ukkatarineqassasoq. - Ilinniartitaanermut,Kultureqarnermut,Timersornermut
Ilageeqarnermullu Naalakkersuisoqarfiup inuusuttut ilinniarfiini ilinniagaqartut inuuniarnikkut atugarisaannik misissuinernik ingerlatsisalissasoq saqqummiussisalissasorlu, soorlu aamma atuarunnaarnerit patsisigisaat misissorneqassasut malitsigisaanillu ilinniagaqartut inuunerisaanik pitsanngorsaataasussanik tulluuttunik naleraqartunillu malitseqartitsissasoq.
Meeqqat inuusuttullu inuunermi pitsanerpaamik ingerlanissaa anguniarlugu pisinnaatitaaffitik akisussaaqataanertillu ilisimasariaqarpaat. Oqarsinnaasariaqarput nammineq allalluunniit pisinnaatitaaffii tatineqartut paasigaangamikku. Iliuuseqarsinnaanermulli tunngaviupput qaammaasaqarneq, isumaqarneq iliuuseqarsinnaanermullu piginnaasaqarneq.
2014-imi NAKUUSA aamma UNICEF Danmark peqatigalugit Kalaallit Nunaanni meeqqat pisinnaatitaaffimminnik ilisimasaqarnerat pillugit aperigatsigit, akisut 38 procentiisa ilisimasaqarluarnertik imaluunniit ilisimasaqarnertik akissutigivaat. 2019-imi meeqqanut kalaallinut apeqqutigeqqikkatsigu akissutigineqartup kisitsisaa assingusoq 16 procentimut apparsimavoq. Taamaanneranili meeqqat pisinnaatitaaffii pillugit isumaqatigiissummut qaammaasaqarnerulaalersoqarsimalluni.
Taamaattumik Inuit pisinnaatitaaffiinut Instituti Kalaallit Nunaanni Inuit Pisinnaatitaaffii pillugit Siunnersuisoqatigiit ilaatigut kaammattuutigaat Ilinniartitaaneq pillugu periusissiap tulleruttup suliarineranut atatillugu inuit pisinnaatitaaffii -meeqqat pisinnaatitaaffii ilanngullugit-, immikkoortitsinnginnissaq naligiimmik periarfissaqarnissaq tamani ukkatarineqassasoq.
Taakku saniatigut Inuit pisinnaatitaaffiinut Instituti Kalaallit Nunaanni Inuit Pisinnaatitaaffii pillugit Siunnersuisoqatigiillu kaammattuutigaat Ilinniartitaanermut,Kultureqarnermut,Timersornermut
Ilageeqarnermullu Naalakkersuisoqarfimmut ilinniartitaaneq pillugu periusissap tullianut inuit pisinnaatitaaffii pingaartinneqartut tunngaviginiassagaat.